“Maar, ik heb de afbeelding gegoogeld en kunnen kopiëren, dan mag dat toch?” “Het bladmuziek was gratis te downloaden, dus heb ik het gebruikt voor mijn eigen product.” “Ik heb het liedje gedownload van YouTube via een programma. Nu zet ik het op mijn kanaal.”
Ik hoor dit maar al te vaak. Niet alleen in mijn werk als communicatiemedewerker, maar ook via Toontje Hoger. Soms wordt er eerlijk gevraagd of er gebruik mag worden gemaakt van mijn werk en soms ook niet. En dan kom ik er bij toeval achter, of, nog erger, helemaal niet. Mijn werk, jouw werk, wiens werk is het? Dat zijn belangrijke vragen. Hoe zit het nu? Ik ga je helpen met de antwoorden. Hier komt ie: Copyright, 5 dingen die je moet weten.
1. Wat is copyright?
Copyright of auteursrecht. Het betekent hetzelfde. Je maakt origineel werk. Bijvoorbeeld een lied, schilderij, foto of een gedicht. Jij schrijft of maakt het, het is origineel (niet van een ander) en dus is het van jou. Intellectueel eigendom heet dat. En jij mag bepalen wat je ermee doet. Verveelvoudigen en verspreiden of helemaal niets, het maakt niet uit. Het blijft jouw werk en daardoor is het beschermd. In Nederland is dit vastgelegd in de Auteurswet.
2. Hoe lang duurt copyright?
Vanaf creatiemoment van origineel werk tot 70 jaar na overlijden van de maker. Het werk wordt na deze periode publiek domein en mag je er vrijblijvend gebruik van maken. Dus, een leuk versje gebruiken van Annie M.G. Schmidt en dat publiceren in je eigen bundel mag niet. Want, zij is in mei 1995 overleden en moet je nog even wachten;) Maar, een liedje als Vader Jacob, waarvan de oudste bronnen stammen uit 1900, mag wel en is publiek domein.
Samengevat, wil je materiaal gebruiken van een ander voor eigen gebruik (zoals nieuwsbrief, website, Instagram, YouTube, product, boek), check allereerst of de maker nog leeft. Zo ja, dan weet je zeker dat er copyright op zijn werk rust. Zoniet, check de geboortedatum en bovenal de datum van overlijden van de maker. Is daar 70 jaar overheen gegaan, dan is het publiek domein en mag je vrij gebruik maken van zijn werk.
3. Toestemming vragen
Oké, je wil echt dat liedje, foto of tekst gebruiken voor jouw website, YouTube kanaal, Instagram, product etc. De maker leeft nog of de zeventig jaar zijn nog niet voorbij, wat doe je dan? Toestemming vragen. Aan maker of erfgenamen.
Zie je ook wel eens een foto voorbij komen, waar het watermerk van Istock nog op staat? Geen toestemming voor gevraagd, dus een dikke no-no. Wil je die foto toch gebruiken, dan mag dit alleen met toestemming van de maker of nabestaanden en daar vraag je expliciet om. Dat is een vereiste. Zonder zijn of haar toestemming mag het niet. Krijg je die wel, meestal tegen betaling, dan pas mag je zijn materiaal gebruiken. Bijvoorbeeld via een licentie, dit is een overeenkomst tussen maker en gebruiker waarin de toestemming staat en de voorwaarden van gebruik.
4. Gebruiksvoorwaarden
Voor mijn video’s maak ik gebruik van illustraties. Ik heb een licentie gekocht van een illustrator. Haar voorwaarden zijn o.a.: niet als kleurplaten verkopen, naamsvermelding en de illustraties gebruiken in een educatieve setting. Ik zet deze video’s op YouTube en verdien daar een beetje aan. Verdien ik dan aan haar werk? Nee, want ik heb een licentie gekocht en houd mij aan haar voorwaarden. Maar, als ik ze verkoop als kleurplaat, dan verdien ik wel aan haar werk, omdat ik mij níet houd aan haar gebruiksvoorwaarden. Illegaal dus.
5. Creative Commons
Er is een andere manier om andermans werk vrij te gebruiken en dit heet Creative Commons.
Stel, ik heb gratis bladmuziek op mijn website staan. Mag je het dan gebruiken voor eigen gebruik? Helaas niet. Ook al is het gratis, er rust copyright op. Tenzij ik het anders doe. Ik zet op de gratis bladmuziek de woorden ‘Creative Commons’, dit betekent zoiets als ‘geen copyright’. Je mag het nu vrij gebruiken. Denk maar aan Pixabay, een prachtig platform met duizenden rechtenvrije foto’s en illustraties. Het enige vereiste is naamsvermelding. Wel zo fair voor de maker.
Goed om te weten: Creative Commons bestaat uit een aantal licenties, voor meer informatie klik op de link.
KORTOM
Wil je andermans werk gebruiken voor eigen gebruik, check het volgende lijstje:
VRIJ GEBRUIK
- 70 jaar na overlijden maker.
- Publiek domein.
- Werk heeft Creative Commons licentie(s).
GEEN VRIJ GEBRUIK
- De maker huppelt nog vrolijk rond op onze aardbol of
- de 70 jaar na overlijden maker zijn nog niet verstreken.
- Copyright (aangegeven met of zonder copyrightteken ©).
- Toestemming vragen.
GEBRUIKSVOORWAARDEN
- Bij instemming van maker je houden aan zijn gebruiksvoorwaarden.
Zo eenvoudig is het eigenlijk. Zowel voor de maker als de gebruiker. Het is een mooi balans tussen geven en nemen, respect en erkenning.
Op al mijn liedjes en lesmateriaal rust copyright, dus wil je iets gebruiken voor eigen gebruik, mail mij dan eventjes. We kunnen dan het een en ander bespreken. Natuurlijk kun je mijn liedjes en lesmateriaal gebruiken in de klas, groep of met kinderen. Daar heb ik ze voor gemaakt. Maar, er zelf mee aan de slag gaan voor eigen gebruik zonder mijn toestemming, dat kan dan weer niet.
Ik hoop dat jij, als gebruiker, copyright nu beter begrijpt. Het was misschien een taaie blog, maar ik kon het niet mooier schrijven dan het onderwerp is. Dankjewel voor het lezen:)